گذری بر زندگی شیخ کلینی 

ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق الکلینی در روستای کوچکی در نزدیکی حسن آباد مابین قم و تهران دیده به جهان گشود. سال تولد وی مشخص نیست برخی به احتمال قوی سال تولد وی را بین 254 یا 260 ه.ق دانسته اند. پدر وی یعقوب کلینی از علما برجسته بود و در روستای کلین می زیسته و در همانجا وفات یافته است. ایشان در آنجا دارای قبه و بارگاهی قدیمی است. البته بعضی فکر کردند بارگاه ایشان ، بارگاه شیخ کلینی صاحب کافی است.

شیخ کلینی مدت بسیار زیادی از عمر خویش را در ری و قم گذرانده و تحصیلات خود را در این دو شهر به پایان برده است. وی برای فراگرفتن احادیث، سفرها و تلاشهای بسیار زیادی کرده به طوری که تنها برای تألیف کتاب کافی 20 سال از عمر شریف خویش را صرف کرده و طی این چند سال به شهرهای قم،نیشابور و نیز کشورهای عراق ، سوریه،لبنان و برخی کشورهای دیگر مسافرت کرده است.

شیخ کلینى پس از کسب فیض از دهها استاد و محدث در شهرها و مناطق مختلف سرانجام به بغداد رسید. مدت مسافرت کلینى به درستى معلوم نیست, اما در این شکى نیست که در طول مسافرتها چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشت و تصویرى از یک عالم شیعه حقیقى در اذهان مردم هر دیار مجسم ساخت که وقتى به بغداد پاى نهاد فردى گمنام نبود. شیعیان به او افتخار مى‏کردند و اهل سنت به دیده تحسین به او مى‏نگریستند.

تقوا و علم و فضیلت او در اندک مدتى شهره آفاق گشت، تا جایى که عامه بزرگان و اندیشمندان معاصر ایشان در مشکلات دینى به او مراجعه نموده و پیروان فرق اسلامى در فتوا به او روى مى‏آوردند. به همین مناسبت به «ثقة الإسلام» شهرت یافت. او نخستین کسى است که در دوره اسلامى به این لقب مفتخر گردید. ایشان سالهای پایانی عمر خویش را به بغداد مسافرت کرده و در همانجا تهذیب و تکمیل کتاب کافی را به پایان برده است. 

سرانجام شیخ کلینی در شهر بغداد به سال 328 وفات یافت ودر همان شهر مدفون شدند .مزار ایشان هم اکنون دارای بارگاهی است و زیارتگاه عاشقان اهل بیت علیهم السلام و مشتاقان علم است. گویند یکی از والیان بغداد که نوعا از اهل سنت بوده است قبر وی را تخریب کرد ولی جسد ایشان را سالم و تازه یافت،از این رو آن را تعظیم بسیار کرد و تعمیر نمود.

الکافی 

کتاب کافی از مهمترین و معتبرترین کتب حدیثی شیعه مى‏باشد. این کتاب از کتب اربعه به شمار می آید که قدیمى‏ترین و گسترده ترین کتاب از کتب اربعه است. کتاب کافی را به واسطه گستردگی روایات آن می توان دایره المعارف علوم اسلامی نامید.‏ 

این کتاب توسط یکى از برجسته‏ترین روات و فقهاى شیعه نگاشته شده است که تا کنون مانند آن نگاشته نشده و در طول بیش از هزار سال پیوسته مورد توجه و عنایت خاص علما و فقهاى شیعه قرار داشته و بزرگان شیعه در منابع مهم روایى و تألیفات ارزشمند خود به آن استناد نموده‏اند. 

کتاب کافى شامل سه مجموعه اصول و فروع وروضه است که از ائمه علیهم السلام روایت گردیده است. این کتاب شامل روایات پیامبر و اهل بیت آن حضرت علیهم السلام است که در آن به علوم و معارف اسلامى به بهترین شکل اشاره شده و با ترتیبى زیبا ارائه شده است. 

اهمیت کتاب الکافی

شیخ مفید که از معاصران کلینی به شمار می آید درباره کتاب کافی مى‏فرماید: کتاب کافى از بهترین کتاب‏هاى شیعه و پر فایده‏ترین آنهاست. 

شهید اول، محمد بن مکى در اجازه خود به ابن خازن ضمن شمردن کتب حدیثی شیعه می نویسد: کتاب کافى، کتاب روایتى است که تا کنون اصحاب و علماى شیعه مانند آن را ننگاشته‏اند. (بحار النوار /ج 105 و 25/ ص 67 وص63؛ الروضة البهیه فی شرح اللعمة الدمشقیة/ج 1/ ص 48) 

ملا محسن فیض کاشانى در مقدمه الوافی ضمن شمارش کتب اربعه مى‏فرماید: الکافی أشرفها و أوثقها و أتمها و أجمعها لاشتماله على الأصول من بینها و خلوه من الفضول و شینها. کتاب کافى ارزشمندترین و معتبرترین و کاملترین و جامعترین کتاب از کتب اربعه است زیرا بر خلاف بقیه کتب اربعه، علاوه بر فروع دین و ابواب فقه، شامل اصول دین نیز مى‏باشد و روایات غیر صحیح و ضعیف هم در آن وجود ندارد. (الوافی/ج 1/ ص 6) 

شهید ثانى در اجازه خود به شیخ ابراهیم میسی مى‏فرماید: الکتاب الکافی و المنهل العذب الصافی، و لعمری لم ینسج على منواله، و منه یعلم قدر منزلته و جلالة حاله. کتاب کافى آبى شیرین، زلال و گواراست و به جان خودم سوگند که همانند آن نگاشته نشده است و از ارزش کتاب مى‏توان به منزلت و جلال و بزرگى مؤلف آن نیز پى برد. (الکافی /مقدمه/ص27) 

علامه مجلسى در کتاب مرآه العقول که شرح مبسوط ود بر کتاب کافی است مى‏نویسد: أضبط الأصول و أجمعها، و أحسن مؤلفات الفرقة الناجیة و أعظمها. کتاب کافى با ضابطه‏ترین و کامل‏ترین کتاب روایى و بهترین و بزرگترین تألیف مذهب بر حق شیعه است. (مرآة العقول/ ج 1/ص3)

با همه این حرف‏ها علما برای فتوا دادن سند احادیث را بررسی می‏کنند و ممکن است که برخی از احادیث را حتی اگر در کتاب مهمی چون الکافی آمده باشد، نپذیرند.

انگیزه نگارش‏ 

شیخ کلینى این کتاب را به درخواست یکى از دوستان خود به نگارش درآورده است. وى در مقدمه کتاب مى‏فرماید: امورى را فرموده بودید که بر شما مشکل گشته و حقایق آنها را نمى‏دانید چرا که روایات مختلفى درباره آنها وارد شده و اختلاف روایات نیز به دلیل اختلاف علل و اسباب آن است و کسى که بتوانى با او مذاکره و مباحثه نمایى نیز در اختیار ندارى و گفته بودى دوست دارى کتابى داشته باشى که شامل تمام علوم و معارف دین باشد و دانشجو و دانشمند نیز بتوانند به آن مراجعه نمایند و از آن علم دین را فرا گرفته و به آن عمل نمایند و آن گرفته شده از روایات صحیح از ائمه علیهم السلام و سنت‏هاى پا برجایى باشد که به آنها عمل مى‏شود و واجبات الهى و سنت پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم به وسیله آنها عمل مى‏شود. و گفته بودى که امید وارى به یارى و توفیق خداوند این کتاب وسیله‏اى گردد براى مراجعه دیگر برادران و پیروان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و موجب راهنمایى آنها گردد. 

و خدا را شکر که نگارش کتابى را که درخواست نموده بودید آسان ساخت و امیدوارم که همانگونه باشد که انتظار داشتید و اگر کوتاهى در آن باشد، در خیر خواهى خود هیچ کوتاهى نکرده‏ام چرا که نیت خیر براى برادران دینى و اهل مذهب حق واجب است. به امید آنکه ما نیز در ثواب کسانى که آن را فرا گرفته و به آن عمل مى‏کنند در این زمان تا پایان دنیا شریک باشیم. 

کتاب کافى شامل بیش از 16199 هزار روایت است ،که جالب است بدانیم تنها احادیث این کتاب به تنهایی از تعداد تمامی روایات صحاح سته اهل سنت بیشتر است.